یک از مشکلات آزاردهنده در استفاده روزمره از پرینتر، هنگامی است که ناگهان متوجه می‌شویم چاپ متوقف شده یا کیفیت آن افت کرده و نمی‌دانیم مشکل از چیست. یکی از رایج‌ترین دلایل این مسئله، تمام شدن یا تقریبا خالی شدن کارتریج است. آگاهی از نشانه‌ها و علائم هشداردهنده به شما کمک می‌کند پیش از رسیدن به وضعیت بحرانی، کارتریج را تعویض یا شارژ کنید و از آسیب به پرینتر جلوگیری نمایید.
کلاً می‌توان علائم را به دو دسته کلی تقسیم کرد:
- علائم نرم‌افزاری / ارور / هشدارها
- علائم فیزیکی / کیفی در خروجی چاپ
در ادامه، هر کدام را با جزئیات بررسی می‌کنیم.
۱. علائم نرم‌افزاری و هشدارها
این نوع علائم اولین شاخصی هستند که دستگاه یا سیستم عامل به شما نشان می‌دهد:
پیام «Low Ink / Low Toner / Replace Cartridge / Ink Out»
وقتی کارتریج شروع به خالی شدن کند، اکثر پرینترها پیام هشدار Low Ink یا Low Toner را نمایش می‌دهند. این پیام به معنای آن است که مقدار جوهر یا تونر در کارتریج در آستانه پایان است و بهتر است کارتریج جدید یا جایگزین آماده داشته باشید.
در برخی مدل‌ها، اگر پیام Ink Out یا مشابه آن ماندگار شود (یعنی نه فِلَش بزند بلکه ثابت باشد)، به معنای اتمام کامل کارتریج است و چاپ متوقف می‌شود.
چشمک زدن یا قرمز شدن چراغ هشدار بر روی پرینتر
در بسیاری از پرینترها (خصوصاً لیزری) چراغ مخصوص تونر یا کارتریج وجود دارد. وقتی تونر کم شود، این چراغ شروع به چشمک زدن می‌کند. در مواردی که تونر به صفر برسد ممکن است چراغ چشمک‌زن ثابت شود یا به رنگ قرمز درآید و دستگاه شروع به تولید ارور کند.
گزارش وضعیت تونر
در پرینترهای لیزری که دارای صفحه نمایش یا منوهای تعاملی هستند، گزینه‌ای به نام Supplies Status یا وضعیت مصرف‌کننده وجود دارد که درصد تونر باقی‌مانده را نشان می‌دهد. در مدل‌هایی که فاقد نمایشگر هستند، معمولاً نگه‌داشتن کلید خاصی (مثلاً کلید منو یا OK) به مدت چند ثانیه باعث ارائه گزارش وضعیت تونر می‌شود.
اگر درصد گزارش شده به عدد پایین برسد (مثلاً زیر ۵٪ یا نزدیک به صفر)، این بیانگر نزدیک شدن به پایان تونر است.
نمایشگر نرم‌افزاری در کامپیوتر
اکثر پرینترها همراه با نرم‌افزاری هستند که بر روی کامپیوتر (یا اپلیکیشن موبایل) نصب می‌شود. این نرم‌افزار معمولاً اطلاعات وضعیت کارتریج را نمایش می‌دهد — مثلاً درصد باقی‌مانده، هشدار کم بودن تونر، یا پیش‌بینی تعداد صفحات باقی‌مانده.
در برخی مواقع نرم‌افزار ممکن است پیغام خطا (Error) مانند «Cartridge not recognized» یا «Supply Empty» نشان دهد.
پیام «Install Cartridge» یا «No Supply»
وقتی کارتریج تقریباً تمام شده یا خالی شده باشد، بعضی مدل‌ها پیغام‌هایی مثل Install Cartridge یا No Supply را نمایش می‌دهند. در این حالت دستگاه اعلام می‌کند باید کارتریج جدید یا شارژ شده نصب شود.
برای مثال در پرینترهای لیزری، اگر تونر به کمتر از حد مجاز برسد، دستگاه قادر به ادامه چاپ نیست و پیغام مذکور ظاهر می‌شود.
نمایشگر وضعیت چیپست کارتریج
در کارتریج‌های لیزری معمولاً چیپست (Chip) یا تراشه‌ای وجود دارد که میزان تونر مصرف شده را ذخیره می‌کند و وقتی تراشه به مقدار تعیین‌شده برسد، کارتریج «خالی» شناسایی می‌شود (حتی اگر کمی تونر باقی باشد).
در چنین حالت، گزارش Supplies Status ممکن است عدد پایین بسیار کمی نشان دهد یا اصلاً گزارش دقیق ندهد.
در مواردی که بعد از شارژ تونر، چیپست تعویض نشده باشد، گزارش وضعیت ممکن است عدد واقعی را نشان ندهد یا ارور «Used supply in use» ظاهر شود.
۲. علائم فیزیکی و کیفیت چاپ
اگر دستگاه علائمی نرم‌افزاری نشان ندهد یا شما مستقیماً چاپ را بررسی کنید، این نشانه‌های زیر می‌توانند مؤید تمام شدن یا نزدیک شدن به پایان کارتریج باشند:
کم رنگ شدن چاپ
یکی از اولین علائم فیزیکی کاهش تونر یا جوهر، کم‌رنگ شدن متن یا تصاویر چاپ شده است. اگر چاپی که قبلاً تیره‌تر بود، اکنون محو یا کم رنگ شده است، ممکن است کارتریج در حال تمام شدن باشد.
خطوط ناپیوسته، مکان‌هایی با تراکم کمتر
گاهی در صفحه چاپ، خطوط سفید یا نوارهای کم‌چاپ دیده می‌شود — یعنی در بعضی نواحی جوهر یا تونر انتقال نمی‌یابد. این می‌تواند ناشی از کم بودن تونر باشد.
اگر این خطوط به تدریج افزایش یابند، احتمالاً کارتریج باید تعویض شود.
حذف یک یا چند رنگ
در پرینترهای رنگی، اگر یکی از رنگ‌ها کم باشد، چاپ آن رنگ ممکن است کاملاً حذف شود و آن ناحیه سفید باقی بماند یا به رنگ ناخواسته دیده شود. مثلاً اگر رنگ آبی تمام شود، زمینه آبی قسمتی چاپ نمی‌شود.
لکه، کثیفی یا پخش شدن تونر
اگر تونر کم باشد، ممکن است به صورت لکه یا پخش شدن در سطح کاغذ دیده شود (به ویژه در چاپ تصاویر). ممکن است تونر به شکل ذره‌ای یا نقاط کوچک روی کاغذ منتشر شود.
صدای غلتک یا لرزش غیرمعمول
در چاپگرهای لیزری، اگر تونر داخل کارتریج کم شود، در حین چرخش غلتک ممکن است صدای متفاوتی حس شود یا صدای برخورد ذرات تونر شنیده شود.
هنگ کردن یا متوقف شدن چاپ وسطِ کار
گاهی چاپ در میانه‌ی کار متوقف شده و ادامه نمی‌یابد. اگر چاپ‌های بعدی هم انجام نشوند و دستگاه خطا دهد، ممکن است کارتریج کاملاً خالی شده باشد یا سیگنال خالی بودن ارسال شده باشد.
باز کردن کارتریج و لرزاندن آن
در برخی کارتریج‌های جوهری، اگر کارتریج را به آرامی بیرون بیاورید و آن را به آرامی در جهت افقی تکان دهید، اگر صدایی از جوهر داخلی شنیده نشود یا احساس مایع نکنید، ممکن است جوهر داخل آن تقریباً به پایان رسیده باشد.
ولی توجه: این روش برای تونر صدق نمی‌کند زیرا تونر به صورت پودری است و صدای خاصی نخواهد داشت.
۳. تفاوت‌ها بین کارتریج جوهری و تونری
کارتریج‌های جوهری و تونری هر دو وظیفه چاپ متن و تصویر را بر عهده دارند، اما از نظر ساختار و نشانه‌های تمام شدن تفاوت زیادی دارند. در پرینترهای جوهری، جوهر به صورت مایع درون مخزن قرار دارد و در صورت کاهش میزان آن، چاپ‌ها کم‌رنگ، ناقص یا با حذف یک رنگ خاص همراه می‌شوند. همچنین پیام‌هایی مانند «Low Ink» یا «Ink Out» روی نمایشگر ظاهر می‌شود. این نوع کارتریج‌ها نسبت به گرما، سرما و زمان حساس‌ترند و اگر مدت طولانی استفاده نشوند، جوهر در نازل خشک می‌شود و کیفیت چاپ افت می‌کند.
در مقابل، کارتریج‌های تونری که در پرینترهای لیزری استفاده می‌شوند، حاوی پودر تونر هستند و دوام بیشتری دارند. در زمان کاهش تونر معمولاً خطوط سفید، نواحی بدون چاپ یا پیام‌هایی مثل «Low Toner» و «Replace Cartridge» دیده می‌شود. چیپست داخلی این کارتریج‌ها میزان تونر را ذخیره کرده و حتی پس از شارژ مجدد ممکن است نیاز به تعویض تراشه داشته باشند. در مجموع، کارتریج‌های جوهری برای چاپ رنگی دقیق مناسب‌ترند و تونری‌ها برای چاپ متنی زیاد و طولانی‌مدت گزینه ایده‌آل محسوب می‌شوند.
۴. اشتباهات رایج و نکات مهم
۱. اعتماد کامل به پیام «Low Ink» نباشید
در برخی موارد، پرینترها پیام کم بودن جوهر را پیش از اتمام واقعی نشان می‌دهند تا مصرف‌کننده کارتریج جدید تهیه کند. در برخی آزمایش‌ها دیده شده که تا ۲۰٪ از جوهر یا تونر هنوز در مخزن باقی است اما دستگاه آن را خالی تلقی می‌کند.
۲. تمیز کردن هد و نازل‌ها را قبل از تعویض
اگر کیفیت چاپ پایین آمده است، ابتدا گزینه تمیز کردن هد یا نازل (Head Cleaning) را در تنظیمات پرینتر انجام دهید؛ گاهی مشکل از گرفتگی هد است نه لزوماً خالی شدن کامل کارتریج.
۳. دقت به تاریخ تولید یا انقضا
در کارتریج‌های جوهری ممکن است جوهر با گذشت زمان کیفیت خود را از دست دهد. اگر کارتریج برای مدت طولانی بلااستفاده مانده باشد، ممکن است کیفیت چاپ کاهش یابد حتی اگر مقدار جوهر کافی باشد.
۴. در کارتریج‌های شارژی یا بازسازی شده، چیپست را در نظر بگیرید
اگر تونر شارژ کرده‌اید اما چیپست کارتریج را جایگزین نکرده‌اید، گزارش درصد ممکن است نادرست باشد یا پرینتر آن را «خالی» تلقی کند.
- نگهداری و شرایط محیطی
دما، رطوبت و نور مستقیم می‌توانند بر کارتریج و کیفیت چاپ تأثیر بگذارند. مثلاً در کارتریج‌های جوهری، اگر هوا سرد یا بسیار گرم باشد، جوهر ممکن است روانی‌اش را از دست بدهد.
۵. چک لیست سریع برای کاربر عادی
اگر می‌خواهید سریع تشخیص دهید آیا کارتریج در حال پایان است یا خیر، مراحل زیر را طی کنید:
- مطمئن شوید چاپگر پیام «Low Ink / Low Toner» یا «Replace Cartridge» نشان می‌دهد
- بررسی کنید آیا چراغ هشدار تونر/کارتریج در دستگاه روشن یا چشمک‌زن است
- از طریق منوی پرینتر گزینه Supplies Status یا وضعیت مصرف را بررسی کنید
- با نرم‌افزار پرینتر در کامپیوتر یا اپلیکیشن موبایل، مقدار باقی‌مانده کارتریج را ببینید
- یک چاپ آزمایشی بگیرید و کیفیت آن را بررسی کنید (آیا کم‌رنگی، خطوط یا حذف رنگ دیده می‌شود؟)
- اگر جوهری است، کارتریج را با دقت خارج کرده و کمی لرزانید تا ببینید آیا جوهر درون آن حرکت می‌کند
- اگر چاپگر لیزری است، بررسی کنید آیا هنگام چاپ صدا یا مشکلات غیرمعمول شنیده می‌شود
اگر بیشتر از یک یا دو مورد از علائم بالا رخ داده باشد، بهتر است کارتریج را تعویض یا شارژ نمایید.
نتیجه گیری
تشخیص دقیق زمان تمام شدن کارتریج یک مهارت کاربردی است که به کاربر کمک می‌کند از توقف ناگهانی چاپ جلوگیری کند و طول عمر پرینتر را نیز حفظ نماید. با آگاهی از علائم نرم‌افزاری (پیام‌ها، گزارش وضعیت، چراغ هشدار) و علائم فیزیکی و کیفیت چاپ (کم‌رنگی، خطوط، حذف رنگ و غیره)، می‌توانید به موقع اقدام کنید و از آسیب به سایر قطعات پرینتر جلوگیری نمایید.
